Parallelle ‘munisipaliteite’ vul toenemend die diensleweringsgaping …
Daar is 'n tendens wat in talle klein dorpies van Suid-Afrika afspeel. ‘n Algehele paralelle ‘munisipaliteit’, word deur vrywilligers op die been gebring – dit word net nie ‘n munisipaliteit genoem nie.
Behalwe vir die voorsiening van water en elektrisiteit bestaan hierdie entiteite om die gaping te vul in die verskaffing van redelik basiese dienste. En om dit te handhaaf, moet inwoners, wat reeds elke maand eiendomsbelasting en fooie vir ander dienste soos vullisverwydering betaal, kopkrap. Hoekom gebeur dit? Want daar is basies twee opsies op die tafel: (a) Maak ‘n plan en doen dit self; of (b) Kyk hoe die onmiddellike omgewing in volslae ellende verval. Ons Mafube-dorpe is ‘n voorbeeld.
Inwonersverenigings (of soortgelyke) bied gewoonlik aan om al die rante van die hoofstraat deur die dorp te snoei, parke skoon te maak of om 'n padmerk of twee te verf, waar dit nie meer sigbaar is nie. Of soos in Frankfort, straatname te verf, spoedwalle te bou en verkeerstekens op te rig soos deur die plaaslike tak van AfriForum. Sonder hierdie inisiatief sal laasgenoemde nie gedoen word nie, aangesien die plaaslike munisipaliteit feitlik wanfunksioneel (ten beste) of bankrot en onder administrasie.
Dit lyk asof die Wes-Kaap gespaar is van hierdie verval, omdat meeste plaaslike munisipaliteite daar grootliks nog funksioneer. Knysna is egter nie so gelukkig nie...
In groter stede is daar voorstedelike inwonersverenigings wat gedwing word om die diensleweringsgaping te oorbrug. In Johannesburg het dit begin as sekuriteitsgerigte entiteite, maar dit moes uitbrei tot: o.a. slaggatherstel, instandhouding van parke en gedeelde ruimtes, voorsiening van sonkragbeligting, ens.
Tipies betaal inwoners 'n jaarlikse 'heffing' – dit kan tot R3000 per jaar beloop. Groter besighede in hierdie areas is tipies groot bydraers tot hierdie soort verenigings (deur tyd, geld, ruimte, arbeid en so meer). Dit is duidelik dat hierdie entiteite baie effektief is - hulle het 'n aansporing om te wees!
Die fundamentele vraag is hoe lank huiseienaars dit sal duld om twee keer (of ten minste 'n 'premie') vir dieselfde dienste te betaal.
Eiendomstariewe is nie goedkoop nie. 'n Eienaar van 'n huis ter waarde van R2 miljoen sal byna R20 000 per jaar aan eiendomsbelasting betaal. Om 'n duisend of twee by daardie syfer te voeg, is wesenlik, veral aangesien paaie verkrummel en basiese instandhouding op openbare ruimtes selde (indien ooit) gedoen word.
Huiseienaars weet dat hulle dit nie kan bekostig om nie hierdie private entiteite onder leiding van vrywilligers te betaal om openbare ruimtes in stand te hou en hierdie klein dorpies 'leefbaar' te hou nie.
Op watter punt word belastingboikotte in hierdie klein dorpies 'n werklikheid?